ร่อนแร่ที่ระนอง

เปื้อนเพื่อเรียนรู้และรักษาอาชีพดั้งเดิมให้คงอยู่ต่อไป

DESTINATION HIGHLIGHT

เปื้อนเพื่อเรียนรู้รากเหง้า
ภูมิปัญญาท้องถิ่นของชุมชน

รักษาอาชีพดั้งเดิมของชุมชนเอาไว้
ไม่ให้หายไปจากสังคมไทย

สัมผัสประสบการณ์ใหม่ที่หาได้ยากในพื้นที่อื่นๆ

เปื้อนเพื่อถ่ายทอดภูมิความรู้ด้านอาชีพร่อนแร่ของชุมชนสู่คนนอกพื้นที่ ประเทศไทยนับว่าเป็นพื้นที่ที่มีความอุดมสมบูรณ์ทางทรัพยากรธรรมชาติ และหนึ่งในบริเวณที่ขึ้นชื่อเรื่องนี้ก็คือ ‘จังหวัดระนอง’ เมืองรองขนาดเล็กที่มีความสำคัญต่อเศรษฐกิจของประเทศ เพราะเป็นแหล่งแร่สำคัญอย่างแร่ดีบุก ที่ถูกนำมาใช้ในหลากหลายอุตสาหกรรม รวมถึงยังเป็นสินค้าส่งออกอันดับต้นๆ ของไทย เมื่อตัวพื้นที่เป็นแหล่งที่อุดมไปด้วยทรัพยากรธรรมชาติ และด้วยลักษณะภูมิประเทศที่เป็นภูเขาและที่ราบระหว่างภูเขา เวลาที่ฝนตก น้ำฝนก็จะทำหน้าที่ในการชะล้างดินจากด้านบนมีแร่ธาตุผสมอยู่จำนวนมากให้ไหลลงมาด้านล่าง ทำให้เกิดภูมิปัญญาชาวบ้านอย่าง ‘การร่อนแร่’ หรือการหาแร่ ที่พวกเขายึดเป็นอาชีพเก่าแก่มาตั้งแต่อดีต ต่อยอดสู่อุตสาหกรรมระดับชุมชนที่หล่อเลี้ยงให้ชาวบ้านในท้องถิ่นมีอาชีพ และมีกินมีใช้จากการนำแร่ที่หามาได้ตามคลองหรือลำธารไปขายต่อ

ชายคนหนึ่งถือชามไม้ในน้ำ สื่อถึงความสงบและการเชื่อมต่อกับธรรมชาติอย่างลึกซึ้ง

ชาวบ้านจะใช้อุปกรณ์ที่มีชื่อว่า ‘เลียง’ ในการค้นหาแร่ดีบุก จากการตักดินทรายในน้ำขึ้นมา ก่อนจะใช้มือร่อนเพื่อนำสิ่งที่ไม่ต้องการออกให้เหลือแต่แร่ เพราะของมีค่านี้จะผสมปะปนอยู่กับกรวด หิน ดิน ทราย ที่ตักขึ้นมาได้ ทำให้แต่ละครั้งจะได้แร่ในปริมาณที่ไม่มากเท่าไรนัก

ซึ่งกว่าจะได้แร่จำนวนมากพอ ชาวบ้านต้องตากแดด แช่น้ำ เนื้อตัวเลอะดินทราย และขณะเดียวกัน เครื่องไม้เครื่องมือกับเทคโนโลยีที่ทันสมัยขึ้นตามกาลเวลาก็ช่วยลดระยะเวลาในการหาแร่ ทำให้ปัจจุบันการร่อนแร่กลายเป็นอาชีพที่หายาก และแทบเลือนหายไปจากประเทศไทยแล้ว

ชายยืนอยู่ในลำธารถือถังน้ำ สายน้ำไหลผ่านและมีต้นไม้เขียวขจีอยู่รอบข้าง

เพื่อเป็นการอนุรักษ์วัฒนธรรมร่อนแร่ของจังหวัดระนอง ทาง ‘ชุมชนบ้านหาดส้มแป้น จังหวัดระนอง’ ยังคงมุ่งมั่นพยายามอนุรักษ์วัฒนธรรมการร่อนแร่ ผ่านการเปิดโอกาสให้คนรุ่นใหม่และคนนอกพื้นที่ได้เข้ามาสัมผัสวิถีชีวิตภูมิปัญญาท้องถิ่น และเก็บเกี่ยวประสบการณ์ที่หาที่ไหนไม่ได้กับกิจกรรมการร่อนแร่ที่ ‘ศูนย์เรียนรู้ภูมิปัญญาการร่อนแร่ ต.หาดส้มแป้น ระนอง’ ศูนย์การเรียนรู้เชิงอนุรักษ์ โดยจะมีชาวบ้านผู้เชี่ยวชาญมาบอกเล่าเรื่องราวของชุมชนและอาชีพ ผ่านอุปกรณ์ในแต่ละยุคสมัยที่แตกต่างกัน เพื่อให้เข้าใจวิถีชีวิตการทำงานก่อนจะพาลุยน้ำลงมือร่อนแร่กันด้วยตัวเอง

กิจกรรมการหาแร่นั้นจะใช้วิธีการแบบดั้งเดิมคือ การใช้เลียงในการร่อนเพื่อไล่เศษสิ่งสกปรกออก เหลือแต่แร่ที่ต้องการ ทำให้เลี่ยงไม่ได้ที่จะต้องเปียกน้ำ เนื้อตัวเลอะเทอะจากดินทรายที่กระเด็นขึ้นมา หรือมือที่ใช้ในการร่อนแร่ไล่สิ่งสกปรกออกจากเลียงก็อาจเต็มไปด้วยเศษดิน ถึงแม้จะเลอะมากแค่ไหน ก็ไม่ต้องกังวล เพราะมีตัวช่วยทำความสะอาดผิวอย่าง ครีมอาบน้ำโพรเทคส์ ที่ไม่ใช่แค่ทำความสะอาดเท่านั้น แต่ยังปกป้องผิวจากแบคทีเรียได้ด้วย

สองคนทำงานในแม่น้ำโดยใช้ถังเพื่อเก็บน้ำหรือสิ่งของจากแม่น้ำ

เพราะแร่ไม่ใช่สิ่งที่หาได้ทั่วไป แน่นอนว่าหลายคนอาจจะไม่คุ้นชินกับกระบวนการให้ได้มันมา หรือไม่เคยรู้มาก่อนเลยว่ามีอาชีพนี้อยู่ ดังนั้นการเข้ามาร่วมเรียนรู้ที่ศูนย์การเรียนรู้ชุมชนบ้านหาดส้มแป้นนั้นจะช่วยเปิดประสบการณ์ให้กับเด็กรุ่นใหม่และผู้ใหญ่ที่เติบโตในเมืองได้อย่างแน่นอน

อ้างอิง :
CBT Thailand , Thai PBS

ประสบการณ์จากผู้ที่ได้ลองเปื้อนจริง

สนุกกับกิจกรรมนี้มากค่ะ ได้เรียนรู้ประวัติศาสตร์ ความสำคัญของแร่ และได้ลองร่อนแร่ในลำคลองอีกด้วย ถึงจะเลอะบ้าง แต่ก็สนุก ขอบคุณมากเลยค่ะ

ไม่เคยเห็นวิธีการหาแร่แบบนี้มาก่อน พอได้มาลองทำจริงแล้วสนุกมาก เป็นประสบการณ์ใหม่ที่ไม่คิดว่าจะได้ลงมือทำ

อยากให้รักษาศูนย์อนุรักษ์แห่งนี้เอาไว้ เพราะเป็นแหล่งเรียนรู้ที่ดีมาก คนรุ่นใหม่จะได้เข้าใจและเรียนรู้อีกหนึ่งอาชีพที่เขาไม่รู้จักกัน

กลุ่มคนทำงานในลำธารที่มีหินกระจายอยู่ สื่อถึงการทำงานร่วมกันในธรรมชาติ

CONTACT US

ที่ตั้ง : ศูนย์เรียนรู้ภูมิปัญญาการร่อนแร่ ต.หาดส้มแป้น อ.เมืองระนอง จ.ระนอง
วัน-เวลาทำการ : วันจันทร์-วันอาทิตย์ เวลา 09.00 - 16.00 น.
โทรศัพท์ : 09-0424-8513

Facebook : ศูนย์เรียนรู้ภูมิปัญญาการร่อนแร่ ต.หาดส้มแป้น ระนอง